Dobra osobiste rozumieć należy jako uznawane przez ogół społeczeństwa niematerialne wartości związane z osobą człowieka. Są niezbywalne, nie można się ich zrzec ani scedować na kogoś innego.
W polskim systemie prawa brak jest definicji legalnej pojęcia „dóbr osobistych”. Ustawodawca w artykule 23 k.c. jedynie przykładowo wymienia dobra osobiste, takie jak zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Jest to katalog otwarty. Należy bowiem mieć ma względzie, iż konkretna wartość może być uznana przez ogół obywateli za dobro osobiste, w związku z postępem technologicznym, rozwojem świadomości prawnej, czy po prostu doświadczeniami życia codziennego. Tytułem przykładu można wskazać na kult pamięci o zmarłej osobie bliskiej, niewymieniony w Kodeksie cywilnym, któremu orzecznictwo sądów przyznało miano dobra osobistego.
W dobie mediów społecznościowych i informatyzacji życia codziennego, zdecydowanie najczęściej naruszane dobra osobiste to cześć, wizerunek, nazwisko lub pseudonim, oraz tajemnica korespondencji.
Jeżeli chodzi o cześć, to wyodrębnić można jej dwa aspekty: wewnętrzny – godność osobista oraz zewnętrzny – dobre imię. Do naruszenia czci może dojść, w sytuacji przypisania konkretnej osobie działania o pejoratywnym (negatywnym) znaczeniu, odnoszącym się do sfery zawodowej, osobistej, a także rodzinnej. Zarzuty muszą dotrzeć, do co najmniej jednej osoby, oprócz zniesławionego, aby można było żądać ochrony prawnej.
Definicja wizerunku sprowadza się do uznania go za obraz fizyczny jednostki ludzkiej. Naruszenie wizerunku ma miejsce, gdy dochodzi do ukazania jednostki w całości bądź części, umożliwiającej rozpoznanie, poprzez, np. wykonanie zdjęcia czy też namalowanie obrazu
Nazwisko i pseudonim, które mają podstawowe znaczenie dla ustalenia tożsamość konkretnej osoby fizycznej. Do naruszenia tego rodzaju dóbr może dojść w sytuacji użycia czyjegoś nazwiska (i imienia) bądź pseudonimu w sposób nieuprawniony i samowolny, np. w kampanii reklamowej. W tym kontekście naruszeniem będzie również zniekształcenia oraz ośmieszenie nazwiska i pseudonimu.
Z kolei tajemnica korespondencji pojmowana jest jako prawo do nieujawniania treści zawartych w skierowanym do określonych osób przekazie informacyjnym, przysługujące nadawcy i adresatowi. Przy czym nie ma znaczenia zastosowany środek komunikacji, może to być zarówno komunikowanie się za pomocą tradycyjnych listów, jak również przekazywanie wiadomości za pośrednictwem poczty elektronicznej i innych komunikatorów internetowych. Formą naruszenia będzie również podsłuchiwanie rozmów telefonicznych.
Ochronę dóbr osobistych zapewniają zarówno środki niemajątkowe, jak i majątkowe. Niemajątkowe środki ochrony to roszczenia o: zaniechanie oraz dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków dokonanego naruszenia. Dopuszczalna jest kumulacja tych roszczeń. Żądać zaniechania działania można już na etapie zagrożenia naruszenia dóbr osobistych. Jest to środek o charakterze prewencyjnym i zapobiegawczym. Natomiast usunięcia skutków dokonanego naruszenia, można domagać się wyłącznie, gdy do naruszenia doszło. W praktyce najczęściej stosuje się odwołanie, przeproszenie, wyrażenie ubolewania, sprostowanie oraz wyjaśnienie pewnych faktów. Z kolei do majątkowych środków ochrony należą roszczenia o: zadośćuczynienie i zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Aby można było, na drodze sądowej dochodzić skutecznej ochrony prawnej dóbr osobistych, musi dojść do naruszenia bądź zagrożenia dobra osobistego, a działanie prowadzące do takiego naruszania (zagrożenia) posiada przymiot bezprawności.
Jeżeli potrzebujecie Państwo pomocy prawnej w przedmiocie ochrony i naruszenia dóbr osobistych, zapraszamy do kontaktu.
apl. adw. Martyna Mielczarek
